Έννοιες όπως η ζωή, ο θάνατος, η αγάπη, η αλήθεια, το ψέμα δημιουργούν στο μυαλουδάκι του δεκάδες ερωτηματικά. Σύμφωνα δε με τους ειδικούς, η απάντηση δεν επιτρέπεται να είναι… η υπεκφυγή. Πρέπει να προσπαθείτε ν” απαντάτε πάντα με την «αρμόζουσα» -για την ηλικία και τη συναισθηματική του ωριμότητα- ευθύτητα.

«Μαμά, γιατί η κυρία που έχασε στο λεωφορείο το πορτοφόλι της, έβριζε τους Αλβανούς;»
Όποιες κι αν είναι οι προσωπικές απόψεις σας, πριν απαντήσετε σκεφτείτε: η αυθόρμητη φύση των παιδιών δεν είναι ρατσιστική! Μεγαλώνοντας, βέβαια, ο άνθρωπος αποκτά την τάση να μην αισθάνεται οικεία με καθετί «άγνωστο» ή «ξένο» ίσως και να μην εμπιστεύεται κάποιον που διαφέρει από αυτόν. Οι γενικεύσεις, όμως, που βασίζονται στην εξωτερική εμφάνιση, την καταγωγή, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τις πεποιθήσεις, εκπαιδεύουν ρατσιστές και ο ρατσισμός δεν είναι ούτε δίκαιος ούτε λογικός! Πείτε του, λοιπόν, ότι η συγκεκριμένη κυρία πιθανότατα είχε κάποια «κακή», προηγούμενη εμπειρία σχετική με άτομα που προέρχονται από την Αλβανία κι αυτό την κάνει, τώρα, να αντιδρά τόσο λανθασμένα, ωστόσο, κανείς άνθρωπος δεν είναι ανώτερος ή κατώτερος από το διπλανό του κι όλοι μαζί οφείλουμε να συμβιώνουμε, αυτό ονομάζεται πολιτισμός!

«Μαμά, γιατί ο Θεός δε νοιάζεται για τα πεινασμένα παιδιά;»
Ακόμα κι αν δεν είστε ιδιαίτερα θρησκευόμενη, τα σχετικά ερεθίσματα που παίρνει ένα παιδί από το σχολείο, τον κοινωνικό του περίγυρο, την τηλεόραση κτλ. είναι πολλά… Υποσυνείδητα, λοιπόν, πιστεύει ότι υπάρχει μια δύναμη πολύ πιο ισχυρή από τους γονείς και, φυσικά, από τον ίδιο του τον εαυτό •που, μάλιστα, συνδέεται όχι με το φόβο ή την τιμωρία, αλλά με τη φροντίδα και τη χαρά. Πώς όμως αυτή η δύναμη «επιτρέπει» να συμβαίνουν τόσες αδικίες, πόλεμοι και άλλα τρομακτικά; Εδώ «μπαίνει» το θέμα της ελεύθερης βούλησης: «Ακριβώς επειδή μας αγαπά, ο Θεός μας έδωσε την ελευθερία να αποφασίζουμε μόνοι μας τι είναι σωστό και τι λάθος, με αποτέλεσμα να υπάρχουν άνθρωποι που προκαλούν μέχρι και εγκλήματα», είναι μια «σωστή» απάντηση, αν και, δεν είναι κακό να παραδεχτείτε ότι -για μερικά πράγματα, ακόμα και για την ύπαρξη του Θεού- κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με σιγουριά.

«Μαμά, γιατί γίνονται πόλεμοι; Θα γίνει και σε εμάς;»
Εδώ, πρέπει και πάλι να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, ακολουθώντας την παραπάνω λογική. Επιπλέον, προτρέψτε το παιδί να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του (αποφεύγοντας, ωστόσο, να μοιραστείτε μαζί του τις πολιτικές πεποιθήσεις σας) και καθησυχάστε το, διαβεβαιώνοντάς το ότι, ως γονείς, θα κάνετε ό,τι περνά από το χέρι σας για να μεγαλώσει σ” ένα περιβάλλον ειρηνικό και ασφαλή. Μην εκπλαγείτε, πάντως, αν το δείτε να «πολεμά» επίμονα με τους συνομηλίκους του…είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίσουν το φόβο τους για ό,τι μπορεί να του συμβεί!

«Μαμά, δε λες ότι οι άνθρωποι, όταν μεγαλώνουν, πεθαίνουν; Γιατί ζει ακόμα η γιαγιά;»
Αντίθετα απ” ό,τι φαντάζεστε, το παιδί δε βιάζεται να… ξεφορτωθεί τον παππού ή τη γιαγιά •απλά, προσπαθεί να «προφυλάξει» τον εαυτό του από μια ξαφνική είδηση που θα το πληγώσει πολύ, να εξοικειωθεί -όσο γίνεται- με την ιδέα του θανάτου, αλλά και να «σιγουρέψει» ότι -τουλάχιστον στο δικό του περιβάλλον- όλα ακολουθούν μια συγκεκριμένη… σειρά. Στον «κύκλο της ζωής» θα χρειαστεί να βασίσετε, εξάλλου, τις περισσότερες απαντήσεις σας περί θανάτου, ιδιαίτερα αν το παιδί είναι ηλικιακά από τριών έως επτά •αρκετά «μεγάλο» για να γνωρίζει τι μπορεί να συμβεί και συγχρόνως «μικρό» για να το αποδεχθεί. Έτσι κι αλλιώς, οποιαδήποτε αντίδραση (άρνηση, θυμός, οργή, χαμηλή σχολική επίδοση, εφιάλτες, νυχτερινή ενούρηση) θεωρείται φυσιολογική, απαιτεί χρόνο κι υπομονή.

«Μαμά, γιατί ο μπαμπάς δουλεύει συνέχεια, αλλά εμείς δεν έχουμε ποτέ αρκετά λεφτά;»
Κάποιοι συγγενείς, φίλοι ή και συνάδελφοί σας ίσως «τα φέρνουν πιο εύκολα βόλτα» ενδεχομένως επειδή απασχολούνται σε θέσεις που δεν έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την οικονομική κρίση ή δεν είχαν κάνει τα δικά σας «ανοίγματα» •σε κάθε περίπτωση, δεν κάνετε ακριβώς την ίδια δουλειά. Το θέμα είναι, αρκετά πριν αρχίσει το παιδί να συγκρίνει την ποιότητα της καθημερινότητας των συνομηλίκων του με τη δική του, να έχει κάνει «κτήμα» του ότι η οικογένειά του δε διαθέτει καμία… ταμειακή μηχανή! Δε χρειάζεται, ωστόσο, να αναφέρεστε συνεχώς στα χρήματα, ούτε να χρησιμοποιείτε διαχωριστικές γραμμές όπως «φτωχοί» και πλούσιοι», «άτυχοι» και «τυχεροί». Μπορείτε απλά να τους εξηγήσετε ότι, ο μπαμπάς του κι εσείς, έχετε τη δυνατότητα να καλύπτετε συγκεκριμένες ανάγκες κι επιθυμίες του, αφού πρώτα τις καθορίζετε και τις αξιολογείτε μαζί.

«Μαμά, αυτός είναι ο κακός κύριος που σε κρατά μέχρι αργά στη δουλειά;»
Προκειμένου να εξηγήσετε στο παιδί γιατί δεν μπορείτε να συμμετέχετε στη ζωή του πιο ενεργά (επειδή, ακριβώς, είστε αναγκασμένη να περνάτε πολλές ώρες στη δουλειά), σπρώχνετε το ρόλο του «κακού»… μακριά από εσάς! Πρώτο θέμα, λοιπόν: απενοχοποιηθείτε αλλά προσπαθήστε, παράλληλα, να του αφιερώνετε ουσιαστικό ελεύθερο χρόνο (κάθε πρωί και βράδυ και, οπωσδήποτε, τις γιορτές αλλά και τα Σαββατοκύριακα που «οφείλουν» να είναι οικογενειακά). Από κει και πέρα, υπάρχει το θέμα της αγένειας, που θα το καταλάβει αν του υποδείξετε -με συγκεκριμένα παραδείγματα- ότι πρόκειται για λανθασμένη συμπεριφορά. «Αυτό που μόλις είπες δε συμφωνεί με τους καλούς τρόπους», θα πρέπει να του λέτε κάθε φορά, «κοφτά» και… απαιτητικά!

«Μαμά, γιατί δεν κοιμάσαι; Τι κάνετε εκεί με τον μπαμπά;»
Ουπς! Σας «πέτυχε» σε… άκρως εορταστική, αλλά σίγουρα «ακατάλληλη» σκηνή; Η καταλληλότερη απάντηση είναι -και πάλι- η πιο απλή: «Ο μπαμπάς κι η μαμά κάνουν έρωτα κι αυτό είναι μια αυστηρά ιδιωτική δραστηριότητα που γίνεται μόνο μεταξύ ώριμων ανθρώπων που συνδέονται με ξεχωριστό τρόπο.» Ωστόσο, πιθανόν έντονες κινήσεις και θόρυβοι να τρομάξουν το παιδί, οπότε, ανάλογα με την ηλικία του, η απάντησή σας επιβάλλεται να είναι πιο… διπλωματική! Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να το διαβεβαιώσετε ότι δεν πονάτε ο ένας τον άλλο κι ότι εξακολουθείτε να το αγαπάτε πάρα πολύ, παρότι απαγορεύεται να ξαναμπεί στο υπνοδωμάτιό σας χωρίς να χτυπήσει πρώτα την πόρτα και παρότι δεν του επιτρέπεται να συμμετέχει σ” αυτό το «κομμάτι» της προσωπικής σας ζωής.

«Μαμά, γιατί μου λες ν” αγαπώ τη μαμά του μπαμπά, αφού εσύ δεν την αγαπάς;»
Χμ! Γιατί άραγε; Γιατί δεν «κρατάτε» τη γνώμη σας για τον εαυτό σας και βάζετε το παιδί στον κύκλο των αντιπαραθέσεών σας; Βέβαια, σύμφωνα με τις στατιστικές, άνθρωποι που συμβιώνουν κάτω από την ίδια στέγη για χρόνια, είναι αδύνατο να ζήσουν πάνω από μια εβδομάδα χωρίς… να θυμώσουν •κι ως αφορμή μπορεί να «σταθεί» κάποιος γνωστός ή φίλος, η πεθερά ή η αδερφή. Όσον αφορά, όμως, στον παππού και τη γιαγιά, η στενή σχέση τους με το παιδί, το βοηθά να βρει τις «ρίζες» του και ν” αναπτυχθεί συναισθηματικά, ενώ η υγεία και η μακροζωϊα που τους «χαρίζει», έχουν αποδειχθεί επιστημονικά. Παραμερίστε, λοιπόν, τις διαφορές σας και προσπαθήστε να συμφωνήσετε με την πεθερά σας έστω στα βασικά θέματα ανατροφής.

«Μαμά, γιατί δε μπορώ να περνάω περισσότερο χρόνο με τον μπαμπά; Δε μας αγαπά πια;»
Μετά το θάνατο, το πιο δύσκολο «κεφάλαιο» είναι το διαζύγιο. Το οποίο, όσο «πολιτισμένο» κι αν είναι, κάνει το παιδί να αισθάνεται παραμελημένο…τουλάχιστον αρχικά. Για να το βοηθήσετε, είναι σημαντικό ν” αναγνωρίσετε τα έντονα συναισθήματα που βιώνει και να του τονίσετε ότι -σε καμία περίπτωση- δε φέρει εκείνο την παραμικρή ευθύνη για την «κρίση» που έχει δημιουργηθεί. Μην επιχειρήσετε να το στρέψετε εναντίον του γονιού που εγκατέλειψε το σπίτι, αντίθετα, φροντίστε να διατηρήσετε μαζί του όσο το δυνατόν πιο συχνή, σταθερή επαφή. Γενικά, μην παραλείψετε να του αποδεικνύετε έμπρακτα, με κάθε τρόπο, την αγάπη σας, αλλά να είστε έτοιμη να αντιμετωπίσετε τη δυσπιστία του απέναντί σας, η οποία συγκαταλέγεται δυστυχώς στο διάστημα προσαρμογής.