Κείμενο: Τζένη Γραβάνη / Ψυχολόγος

Η ερώτηση που αποτέλεσε την αφορμή για την συγγραφή αυτού του άρθρου, προήλθε από τη συζήτηση με μια μητέρα «Έχουν τα παιδιά με αυτισμό συναισθήματα; Εσύ τι πιστεύεις;» Και θα ξεκινήσω αυτό το κείμενο, δίνοντας κατευθείαν την απάντηση: Φυσικά και έχουν! Προσοχή όμως!!!
Εχουν δυσκολία να τα εκφράσουν, όπως και να τα αναγνωρίσουν σε άλλους!
Υπάρχει λοιπόν μια ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στο να κατανοεί κανείς τα συναισθήματα και στο να έχει συναισθήματα. Το ένα τελικά δεν αποκλείει το άλλο και μάλλον εκεί δημιουργείται η σύγχυση στις απόψεις…
Τα αυτιστικά παιδιά, άλλα λιγότερο, άλλα περισσότερο δεν καταφέρνουν να αντιληφθούν και κατά συνέπεια να ανταποκριθούν επαρκώς στα συναισθήματα που εκφράζουν οι άλλοι, ενώ και στην περίπτωση που το κάνουν, πολλές φορές η ανταπόκρισή τους μπορεί να είναι παράξενη και να στερείται ενσυναίσθησης. Π.χ μια κραυγή πόνου μπορεί να εντυπωσιάσει ένα αυτιστικό παιδί και να το κάνει ακόμα και να γελάσει.

Είναι πολλές οι πειραματικές έρευνες που επιβεβαιώνουν το παραπάνω. Για παράδειγμα τα αυτιστικά άτομα δυσκολεύονται να κοιτάξουν φωτογραφίες ανθρώπων και να τις ταξινομήσουν με βάση το συναίσθημα που δείχνουν. Η χαρά και η λύπη μπορεί να είναι συναισθήματα ξεκάθαρα για τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, ένα αυτιστικό παιδί όμως θα πρέπει να μάθει να τααναγνωρίζει ακριβώς όπως εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει και τόσα άλλα πράγματα…
Και για να ανακαλύψουμε τη ρίζα όλων αυτών, θα πάμε πίσω στα στάδια της βρεφικής ανάπτυξης. Τα τυπικά βρέφη μαθαίνουν ότι οι άνθρωποι είναι προβλέψιμοι. Το βρέφος κλαίει και η έκφραση ενδιαφέροντος των γονιών φέρνει παρηγοριά και ανακούφιση. Αυτό καθυστερεί να συμβεί στα βρέφη με αυτισμό. Μερικά δεν στρέφονται καν προς τους ανθρώπους για ανακούφιση αλλά την αναζητούν κατά κύριο λόγο στο αγαπημένο τους αντικείμενο. Το αποτέλεσμα είναι να μοιράζονται ελάχιστα συναισθήματα και εμπειρίες με τους άλλους, με φυσική απόρροια να μαθαίνουν λιγοστά πράγματα για τα συναισθήματα και τους ανθρώπους. Επίσης, όπως έχουμε αναφέρει σε προγενέστερα άρθρα, η ανάπτυξη της μίμησης στα παιδιά με αυτισμό καθυστερεί, απουσιάζει ή διαφοροποιείται. Αυτό αποτελεί έναν ακόμη λόγο να  χάνεται η ευκαιρία να μάθουν να συναισθάνονται (αλληλεπίδραση, μίμηση) και μέσα απ’ αυτό να μάθουν φυσικά, τα δικά τους συναισθήματα…

Βέβαια, η ύπαρξη συναισθηματικού δεσμού δεν απουσιάζει πλήρως από τα παιδιά με αυτισμό. Στρέφονται προς τους γονείς τους περισσότερο από τους ξένους, και αυτό έχει να κάνει κατά μεγάλο βαθμό και με το στοιχείο ότι οι γονείς είναι πολύ πιο προβλέψιμοι. Και αυτή όμως η ιδιαίτερη συνύπαρξη δεν παύει να δημιουργεί έναν συναισθηματικό δεσμό, που όμως εμφανίζεται αργότερα και με διαφορετικό τρόπο.
Ωστόσο, ας ξαναγυρίσουμε σε αυτό που δηλώσαμε εξαρχής για να μας γίνει ξεκάθαρη  «η σχέση» των αυτιστικών ατόμων με το συναίσθημα. Τα άτομα με αυτισμό φυσικά και μπορούν να έχουν πολύ δυνατά συναισθήματα!Μπορούν μάλιστα να κατακλυστούν από αυτά! Αδυνατούν  όμως πολλές φορές να τα καταλάβουν. Μπορούν επίσης να είναι πολύ ευαίσθητα στις συναισθηματικές καταστάσεις και διαθέσεις των άλλων. Αλλά και εδώ ισχύει το ίδιο. Δυσκολεύονται να τις κατανοήσουν πραγματικά και να τις αντιμετωπίσουν.

Στον αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας η δυσκολία επικεντρώνεται στην απόδοση κοινωνικού και πολιτισμικού νοήματος σε αυτό που βλέπουν οι άλλοι. Η εκπαιδευτική παρέμβαση σε αυτή την περίπτωση είναι επικεντρωμένη στο να βοηθήσει το παιδί  να αποκωδικοποιεί τα κοινωνικά νοήματα και να κατανοεί τον γύρω κόσμο όπως οι άλλοι ή να συνειδητοποιεί τη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο από τους άλλους.

Σε περιπτώσεις αυτισμού χαμηλής λειτουργικότητας υπάρχει δυσκολία στην διαχείριση των συναισθημάτων, της έντασης και της έκφρασής τους. Στην περίπτωση αυτή η εκπαιδευτική παρέμβαση στοχεύει -στο βαθμό που είναι εφικτό- στον έλεγχο της έκφρασης. Για παράδειγμα, όταν το παιδί εκφράζει ένα συναίσθημα με έναν ακατάλληλο τρόπο (αυτοεπιθετικότητα-ετεροεπιθετικότητα ή εκρήξεις θυμού) πρέπει να μάθει άλλους εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης που είναι πιο αποδεκτοί στο κοινωνικό σύνολο και επιτρέπουν την ενσωμάτωση του σε αυτό.

Σε γενικές γραμμές λοιπόν τι μπορούμε να κανουμε εμείς για να διευκολύνουμε τα παιδιά με αυτισμό;
Ας μην ξεχνάμε: Τα συναισθήματα συνδέονται με αντικείμενα, με ανθρώπους, με καταστάσεις. Αν βάλουμε ένα αυτιστικό παιδί σε ένα περιβάλλον, προβλέψιμο και προσαρμοσμένο στις δυσκολίες του θα αυξήσουμε τις πιθανότητες να αναπτύξει θετικά συναισθήματα. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το σημείο στο οποίο πρέπει να επενδύσουμε!

Η αγάπη είναι ιδιαίτερα σημαντική… αλλά τελικά τι σημαίνει πραγματική αγάπη; Πραγματική αγάπη σημαίνει να μπορώ να μπω στο νου του άλλου και να τον βοηθήσω εκεί που έχει ανάγκη. Όχι να προβάλλω πάνω του τις δικές μου ανάγκες και απαιτήσεις…και να περιμένω να με καταλάβει…

Βιβλιογραφία:
Αυτισμός. Από τη θεωρητική κατανόηση στην εκπαιδευτική παρέμβαση. Theo Peeters
ΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ. ΕΝΑΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, Στέργιος Νότας D.P. MGR ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

Πηγή: gonisseapognosi.gr